Een gefragmenteerd mediapubliek, een wildgroei aan desinformatie, een gebrek aan vermogen om echt van nep te beoordelen en media die het moeilijk hebben en financieel falen. Dat is het sombere beeld dat uit het IPSOS onderzoek Trust Misplaced* naar voren komt. Maar er zijn altijd lichtpunten. De belangrijkste is dat de meeste mensen wel op zoek zijn naar betrouwbaar nieuws.
Lees ook: “Veel media kunnen zich geen journalistiek meer veroorloven die relevant is voor de democratie”
Meeste mensen krijgen nieuws uit één medium
De overgrote meerderheid van de mensen krijgt regelmatig nieuws uit één medium. Daarmee is de kans groter dat ze een meer coherent beeld voorgeschoteld krijgen van het nieuws en de wereld.
Een groot aantal krijgt echter ook nieuws uit meerdere media. De onderdelen die het meest groeien, zoals sociale media, zijn de onderdelen die het meest gefragmenteerd zijn. Het probleem daarbij is dat het moeilijker is om samenhang te hebben als er zoveel stemmen zijn, aldus het rapport.
Mensen overschatten hun mediawijsheid
Tegenwoordig is het een belangrijk onderdeel van mediawijsheid om echt van nep te kunnen onderscheiden. Mensen overschatten zichzelf en hebben ongeveer twee keer zoveel vertrouwen in hun eigen vermogen om echt van nep te herkennen (59%) dan in anderen in hun eigen land (30%),
Dit overmatige zelfvertrouwen in combinatie met een gebrek aan vertrouwen in anderen is een giftige combinatie, verklaart het rapport. Het kan er toe leiden dat mensen nieuws dat wordt gedeeld door mensen die ze minder vertrouwen als “waarschijnlijk nep” beoordelen en het afwijzen, zelfs als het feitelijk is.
Tegelijkertijd kan het ertoe leiden dat mensen minder kritisch naar nieuws kijken als het afkomstig is van vertrouwde bronnen of wanneer het op sociale media gedeeld is door mensen die ze vertrouwen.
Gratis nieuws meest gelezen
Ongeveer twee op de drie mensen zijn het eens met de stelling dat “ik alleen nieuws lees waartoe ik gratis toegang heb”. België ligt dichtbij het gemiddelde, zo blijkt (zie grafiek). Twee derde van de ondervraagden gelooft dat ze “gemakkelijk toegang hebben tot nieuws van bronnen die ze vertrouwen”.
De kosten van betaalde nieuwsbronnen zijn waarschijnlijk een deel van het probleem. In een tijd waarin zo velen in zoveel delen van de wereld worstelen om de rekeningen te betalen, lijkt het misschien een extravagantie om iets te kopen dat je ogenschijnlijk ook gratis kunt krijgen.
Ongeveer drie op de tien zeggen bereid te zijn voor nieuws te betalen. Algemeen gesteld zijn dat de mensen die daarvoor ook de middelen hebben. De meerderheid ziet dus niet de noodzaak om te betalen voor nieuws, zo blijkt en dat is een groot probleem voor het aanbod van kwaliteit.
Gratis nieuws vult de leegte die kwaliteitsnieuws achterlaat
Het probleem is dat nieuws van lage kwaliteit bijna altijd gratis is. Er is zeker betrouwbaar nieuws van hoge kwaliteit gratis beschikbaar. Zelfs sites met paywalls bieden vaak toegang tot sommige verhalen per maand zonder abonnement. Blogs met complottheorieën en sites met meningen in plaats van nieuws zijn echter vrijwel altijd direct beschikbaar en bijna nooit verstopt achter een betaalmuur.
Dus als mensen niet bereid zijn, of het gevoel hebben dat ze niet in staat zijn om voor kwaliteitsnieuws te betalen, zal veel daarvan verdwijnen. De gratis inhoud van mindere kwaliteit zal er altijd zijn om de leegte op te vullen.
Mensen zoeken de waarheid
Zoeken mensen actief de waarheid? Het antwoord lijkt een overweldigend ja te zijn. In de meeste landen checken mensen regelmatig dat het nieuws dat ze lezen, bekijken of beluisteren afkomstig is van betrouwbare bronnen.
België zit ook hier in de middenmoot. Zijn wij minder achterdochtig ten aanzien van media dan andere landen? Dat zou heel goed kunnen. Het vertrouwen in media is in België nog altijd relatief hoog. Waarschijnlijk ook terecht, gezien de manier waarop onze media gereguleerd en gecontroleerd worden, wat overigens voor veel West-Europese landen geldt.
Het is van menselijke aard dat mensen inhoud vertrouwen waarvan ze denken dat deze waar is, maar in veel gevallen geloven ze dat deze waar is omdat het hun wereldbeeld versterkt. Dat levert wel een probleem op in minder gereguleerde landen, waar de staat de media controleert of nieuwsmedia neutraliteit ontberen.
Over Trust Misplaced: Dit rapport is een samenwerking tussen Ipsos en The Trust Project, een in de VS gevestigd internationaal non-profit consortium van nieuwsorganisaties die standaarden voor transparantie opbouwen. Haar missie is om “de toewijding van de journalistiek aan transparantie, nauwkeurigheid, inclusie en eerlijkheid te versterken, zodat het publiek geïnformeerde nieuwskeuzes kan maken.” De “vertrouwensindicatoren” die het heeft ontwikkeld, worden gebruikt door Google, Facebook en Bing om betrouwbare inhoud naar voren te brengen in zoekopdrachten en sociale media. Het onderzoek is (na een kwalitatieve fase onder leden van het Trust Project) onder bijna 19.000 respondenten in 27 landen uitgevoerd door Ipsos.
Bron: IPSOS
Lees ook:
- Vertrouwen: het medium is even belangrijk als de ‘message’
- Wie vertrouwen we in de Coronacrisis het meest?
- Magazinelezers staan meer open voor reclame dan andere mediagebruikers
- Hoe overleven media in de relatie-economie?
