Het lijkt wel of fake news een recente uitvinding is, maar roddel, achterklap en propaganda (want daar hebben we het in essentie over) zijn van alle tijden. De snelle en massale verspreiding via digitale media maakt het echter wel een grotere bedreiging voor onze maatschappij en manier van leven dan ooit tevoren. En het is de hoogste tijd dat er serieus aandacht komt voor tegenmaatregelen en ‘tegengif’ voor fake news, ook al omdat het een grote impact heeft op reclame en media. Een Amerikaanse expert heeft het inmiddels over de naderende ‘infocalypse’.
Lees ook: Juan Señor: “ Fake news zal de journalistiek redden”
Meer kennis over het fenomeen en de trends is een goed begin, dus doken we in enkele recente onderzoeken. Eerst het goede nieuws: gelukkig vertrouwen in ons land de meeste mensen de media nog wel: 78% van de Vlamingen en 64% van de Franstalige landgenoten, waarbij klassieke media significant beter uit de bus komen dan sociale media. Dat laatste komt overigens goed overeen met resultaten uit andere landen. Het onderzoek dat Kantar TNS op vraag van Trustmedia voerde bij 5.000 Belgen toont echter ook dat de angst voor fake news groeit. Dat beïnvloedt volgens 70% van de respondenten de publieke opinie op internationaal niveau; volgens 68% geldt dat ook in België.
Overigens zouden we de term ‘fake news’ beter vervangen door digitale disinformatie, omdat de term sinds de Amerikaanse verkiezingen van 2016 zo vaak, zo verkeerd gebruikt is, dat de echte betekenis verwaterd is. (Volgens de Collins Dictionary: “false information, often sensational, spread under cover of reporting”.)
Invloed op verkiezingen?
Sociale netwerken spelen een belangrijke rol bij disinformatie met Facebook op de eerste plaats, gevolgd door Twitter. Zij hebben er als bedrijf ook het meeste bij te winnen: hoe meer clicks en interactie, des te meer reclame-inkomsten Facebook en Google krijgen. Je zou bijna kunnen denken dat dit een goede reden is om niet te snel met tegenmaatregelen te komen…
Een onderzoek van het gerenommeerde instituut M.I.T. naar Twitter concludeerde dat de verbreiding ervan juist op vlak van politiek erg sterk is. Misschien terecht dus dat in België tweederde van de mensen voor een impact op de verkiezingsresultaten vreest, hoewel 62% er wel van overtuigd is dat ze het onderscheid tussen feiten en fake wel kunnen zien (Kantar TNS).
In een onderzoek van Auxipress vonden we enkele specifieke resultaten voor de Belgische markt, waaronder de bevestiging dat disinformatie bij ons op dit moment nog vooral een politiek fenomeen is. Donald Trump wordt er het meest mee geassocieerd, maar in ons land kwam in 2017 de N-VA in de top 20 van ‘fake news’-gerelateerde topics. De MR krijgt in 2018, een verkiezingsjaar, ook een plaats op deze lijst.
Fake news 6 x sneller verspreid
M.I.T. vond ook dat disinformatie zich 6 maal sneller verspreidt dan solide informatie en dat niet robots, maar mensen hiervoor grotendeels verantwoordelijk zijn. Het is zelfs zo dat disinformatie 70% meer kans heeft om geretweet te worden. Nieuwe, verrassende en shockerende zaken activeren bij mensen een retweet-reflex. Wie niet wil bijdragen aan disinformatie, telt dus beter eerst tot tien.
Disinformatie heeft in België in 2016, het jaar van de aanslagen in Brussel en Zaventem, veel aandacht gekregen in relatie tot veiligheid en terrorisme en is in 2017 en 2018 iets minder prominent aanwezig (ca. 9% van mediacontent). De aandacht verschuift dan ook meer naar maatschappelijke onderwerpen als religie (2017) en immigratie (2018).
Brand safety waarborgen
Bedrijven worden in toenemende mate ook getroffen door de verspreiding van disinformatie, vond het Auxipress onderzoek: van 12% in 2016 naar 14% in 2018. Waakzaamheid en maatregelen zijn dus zeker ook bij ons geboden om brand safety te waarborgen en de impact van valse informatie op merk- en bedrijfsimago’s en -reputaties in te perken. Om nog maar te zwijgen van al het weggegooide geld aan door robots gegenereerde kliks.
Wat staat ons als reclame- en mediawereld te doen? Het Auxipress-rapport suggereert de volgende ‘damage controls’:
- Fact checking
- Professionele journalistiek
- Labelling van informatiebronnen
- Maatregelen door social media platforms zelf afdwingen
- Regelgeving
Meer weten? Het volledige rapport in het Engels is hier bijgevoegd
Bron: « Fake News » Digital disinformation by Lucille Fitch Auxipress: Study Facts & Figures, MM news, Kantar TNS
Andere interessante artikels:
